Antiracisme in ere herstellen Over collectiviteit en solidariteit in antiracistische organisaties

Inleiding

2020 gaat de boeken in als een jaar van gebeurtenissen met een wereldwijde impact: de COVID-19-pandemie, het versnelde begin van een economische crisis en een wereldwijde recessie, en de voortdurende klimaatramp. We herinneren ons 2020 ook als het jaar van Black Lives Matter (BLM): opstanden tegen racisme en politieoptreden, in de VS en elders, in de nasleep van de moord op George Floyd door politieagenten op 25 mei.

Activisten en organisatoren van de massale protesten putten hoop en moed uit de hernieuwde belangstelling voor antiracisme, en de energie die loskwam. Maar bij dit enthousiasme moeten we niet vergeten dat eerdere opstanden leidden tot tegenslagen, nederlagen en inbedding. Het belangrijkste is dat we zien dat de beweging tegen racisme niet eendimensionaal is, maar bestaat uit complexe, tegengestelde en conflicterende krachten. Antiracisme kan veel verschillende vormen aannemen, zoals bleek uit de uiteenlopende reacties op de BLM-protesten in de VS en daarbuiten.

Het verlangen naar emancipatie en abolitionisme (oorspronkelijk de strijd voor afschaffing van de slavernij) concurreert met het verlangen naar een politiek van representatie en zwart ondernemerschap. Met andere woorden: het gevoel van gemeenschap en solidariteit staat haaks op een overdreven soort nationalisme. De debatten die BLM oproept leggen ideologische, theoretische en organisatorische verschillen bloot. Maar ook bredere trends en historische ontwikkelingen hebben er invloed op.

Als we verder kijken dan de heropleving van Black Lives Matter na de moord op George Floyd, is het duidelijk dat antiracismebewegingen zich moeten concentreren op eisen en uitdagingen in hun specifieke nationale contexten. Daarvoor is het echter nodig om op bredere schaal langetermijnuitdagingen en -projecten aan te pakken die ertoe hebben geleid dat antiracismebewegingen zich juist hebben teruggetrokken.

De aandachtspunten in dit rapport hangen met elkaar samen en versterken elkaar. Ze worden niet gedreven door één gebeurtenis of ontwikkeling – zoals de opmars van het neoliberalisme of de opkomst van ‘identiteitspolitiek’ – maar zijn een opeenstapeling van historische ontwikkelingen die bestaande denkrichtingen over antiracisme hebben beïnvloed. Deze ontwikkelingen komen uit meerdere hoeken, worden beïnvloed door overheidsagenda’s en lokale politieke gebeurtenissen, en bevatten tegenstrijdigheden, zoals elke vorm van politiek activisme.

In dit rapport komen enkele van die bredere ontwikkelingen en tegenstrijdigheden aan bod. Ook wordt duidelijk waarom het belangrijk is ze te overwinnen als we de mogelijkheden van antiracistisch activisme optimaal willen benutten. Dat activisme moet een grootschalig socialistisch project zijn, met antiracisme als leidend principe.