ပို၍ ေကာင္းမြန္နိုင္သည့္ Covid-19 အေရးေပၚစီးပြားေရးကုစားမႈအစီအစဥ္ အတြက္ စဥ္းစားခ်က္မ်ား

စာမ်က္ႏွာ ၁၅ရြက္ေပၚတြင္ လုပ္ေဆာင္မည့္ အခ်က္ေပါင္း ၅၀ေက်ာ္ေဖာ္ျပထားပါသည္။ သို႔ေသာ္ အစီအစဥ္တစ္ခုလုံးကို ျခဳံငုံၾကည့္ပါက ဆႏၵရွိေသာ ေဈးဝယ္စာရင္းကဲ့သို႔ျဖစ္ေနပါသည္။ လုပ္ေဆာင္မႈႏွစ္ခုအတြက္သာ တိက်စြာအသုံးျပဳမည့္ ပမာဏေဖာ္ျပထားသည္။ အခ်ိဳ႕ေသာက႑ ေအာက္ရွိ အေသးစားႏွင့္ အလတ္စားစီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားအတြက္ ေခ်းေငြေထာက္ပံ့မႈ က်ပ္ေငြ ၅၀၀ ဘီလီယံ (USေဒၚလာ သန္း ၃၆၀) ႏွင့္ ကုန္သြယ္မႈျမႇင့္တင္ရန္အတြက္ က်ပ္ေငြ ၁၀၀ ဘီလီယံ (USေဒၚလာ ၇၂ သန္း) အသုံးျပဳမည္ဟု ေဖာ္ျပပါသည္။ ကိုရိုနာဗိုင္းရပ္စ္ကူးစက္မႈထိန္းခ်ဳပ္နိုင္ရန္ ေဆာင္ရြက္ရမည့္ အေရးႀကီးေသာ လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ား ပါဝင္ေနျခင္း မရွိေသးသည္ကို ေတြ႕ရပါသည္။ 

CERPအတြက္ ေနာက္ခံစဥ္းစားခ်က္မပါဝင္ေနပါ

ယခုအစီအစဥ္အတြက္ ေနာက္ခံစဥ္းစားခ်က္အား ရွင္းလင္းထားျခင္းမေတြ႕ရပါ။ ထို႔အတူ လုပ္ေဆာင္မည့္ အစီအစဥ္အမ်ိဳးမ်ိဳးကို မည္ကဲ့သို႔ ခ်ိတ္ဆက္ေဆာင္ရြက္သြားမည္မွာ မရွင္းလင္းပါ။ ဉီးစားေပးအဆင့္ သတ္မွတ္ျခင္းလည္း မရွိေနပါ။ ထို႔ေၾကာင့္ အားလုံးသည္ ဉီးစားေပးသကဲ့သို႔ျဖစ္ေနကာ လက္ေတြ႕တြင္ မည္သည့္ လုပ္ေဆာင္ခ်က္မွ ဉီးစားေပး ျဖစ္မေနေတာ့ပါ။ ရွင္းလင္းစြာဉီးစားေပးမႈ သတ္မွတ္ထားျခင္း မရွိလ်င္ ၎တို႔အတြက္ အရင္းအျမစ္မ်ားခ်ေပးရာတြင္လည္း ရႈပ္ေထြးမႈမ်ားရွိလာနိုင္ပါသည္။

ထုတ္ျပန္ေသာအခ်ိန္တြင္ CERP၏ စုစုေပါင္းကုန္က်မည့္ေငြပမာဏမွာ က်ပ္ေငြ ၂.၀၉ မွ ၂.၈ ထရီလီယံ သို႔မဟုတ္ ေဒၚလာ ၁.၅ မွ ၂ ဘီလီယံအထိကုန္က်နိုင္သည္ဟုသိရပါသည္။ မည္ကဲ့သို႔ ထိုပမာဏ ျဖစ္လာရန္ တြက္ခ်က္ခဲ့သည္ကို မသိရေသာ္လည္း အျခားနိုင္ငံမ်ား၏ စီးပြားေရးနလံျပန္ထူနိုင္မႈ အစီအစဥ္မ်ားႏွင့္ ယွဥ္လ်င္ ပမာဏနည္းေနသည္ကို ေတြ႕ရပါသည္။ ၂၀၁၉ ျမန္မာနိုင္ငံ GDP ပမာဏ ေဒၚလာ ၇၇ ဘီလီယံ၏ ၃ ရာခိုင္ႏႈန္းခန႔္သာရွိေနကာ တဘက္တြင္ ထိုင္းနိုင္ငံ၏ စီးပြားေရး ကုစားမႈရန္ပုံေငြသည္ ၎နိုင္ငံGDP ၏ ၉ ရာခိုင္ႏႈန္းနီးပါးရွိကာ စင္ကာပူနိုင္ငံအေနျဖင့္ GDP ၏ ၈ ရာခိုင္ႏႈန္းအသုံးျပဳသြားမည္ဟု ထုတ္ျပန္ ထားပါသည္။ ကမၻာ့ဘဏ္ႏွင့္ အျခားအလႉရွင္မ်ားမွ အေရးေပၚေခ်းေငြမ်ားကို CERP တြင္ ထည့္သြင္းမေဖာ္ျပေသး၍လည္းျဖစ္နိုင္ပါသည္။ မည္သို႔ပင္ဆိုေစကာမူ နိုင္ငံတကာ ေထာက္ပံ့ေငြ ေဒၚလာ ၁ ဘီလီယံ ထပ္ထည့္သြင္းတြက္ခ်က္မည္ဆိုလ်င္ပင္ CERP မွာ နိုင္ငံ GDP ၏ ၄ ရာခိုင္ႏႈန္း ေအာက္အနည္းငယ္ သာရွိပါဉီးမည္။ 

အထက္တြင္ ေဖာ္ျပခဲ့သည့္နည္းတူ CERP တြင္ ဉီးစားေပးေဆာင္ရြက္မည့္ အခ်က္မ်ားမပါဝင္ပါ။ ကၽြန္ုပ္တို႔ အျမင္တြင္ ေအာက္ပါအတိုင္း ဉီးစားေပးမ်ားကို သတ္မွတ္နိုင္ပါသည္။

၁) Covid-19 အား ထိန္းခ်ဳပ္နိုင္ရန္အတြက္ ခ်က္ျခင္းေဆာင္ရြက္ရမည့္ ျပည္သူ႔က်န္းမာေရး အစီအစဥ္မ်ား

၂) အစာေရစာငတ္မြတ္ျခင္း၊ အာဟာရခ်ိဳ႕တဲ့ျခင္း၊ အလုပ္အကိုင္မရွိျခင္း ႏွင့္ ဝင္ေငြမရွိျခင္းတို႔ကို ကုစားနိုင္မည့္ ခ်က္ျခင္းေဆာင္ရြက္ရမည့္ အစီအစဥ္မ်ား

၃) Covid-19 ေၾကာင့္ ထုတ္လုပ္မႈႏွင့္ အလုပ္အကိုင္အခြင့္အလမ္းအေပၚ ထိခိုက္မႈမ်ားကို နည္းပါးသက္သာေစမည့္ စီးပြားေရးအစီအစဥ္မ်ား 

၄) အေရးေပၚကုစားသည့္ အစီအစဥ္မ်ားကို ျမန္မာနိုင္ငံ၏ ႏွစ္လတ္၊ ႏွစ္ရွည္ဖြံၿဖိဳးေရးလမ္းေၾကာင္း - တနည္းအားျဖင့္ ဆိုရလ်င္ အသစ္ျဖစ္လာမည့္ပုံမွန္အေျခအေန (new normal) ႏွင့္ ခ်ိတ္ဆက္ျခင္း။ 

အေရးႀကီးဆုံးအခ်က္မွာ CERP အားမည္ကဲ့သို႔ ေဆာင္ရြက္မည္ျဖစ္ပါေစ နိုင္ငံအတြင္းရွိ စိန္ေခၚမႈ အမ်ားအျပားရွိေနေသာ လူမႈေရး ႏွင့္ လူသားျခင္း စာနာေထာက္ထားမႈဆိုင္ရာ ေနာက္ခံအေၾကာင္း အရာမ်ား ကို ခ်န္မထားသင့္ပါ။ ျမန္မာနိုင္ငံသည္ ယခုအခ်ိန္ထိ ပဋိပကၡမ်ားျဖင့္ ကြဲျပားမႈ အမ်ားဆုံး နိုင္ငံမ်ားထဲမွ တစ္ခုအပါအဝင္ျဖစ္ေနပါေသးသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အစိုးရအေနျဖင့္ ျမန္မာနိုင္ငံအတြင္းရွိ လူမ်ားအားလုံး - ျပည္တြင္းေနရပ္စြန႔္ခြာဒုကၡသည္မ်ား ႏွင့္ ပဋိပကၡဒဏ္ခံေဒသမ်ားတြင္ ေနထိုင္ေနရေသာ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းအားလုံးမွ ယခုေထာက္ပံ့မႈအစီအစဥ္ကို တူညီစြာလက္လွမ္းမွီနိုင္ရန္ ေဆာင္ရြက္ေပးရမည္ ျဖစ္သည္။ ဉီးစားေပးရမည့္သူမ်ားအေနျဖင့္ ဆင္းရဲသားမ်ားႏွင့္ အလြန္ထိခိုက္လြယ္ေသာ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းမ်ားကို သတ္မွတ္ထားသင့္ပါသည္။

ဉီးစားေပး (၁) - ခ်က္ျခင္း ေဆာင္ရြက္ရမည့္ ျပည္သူ႔က်န္းမာေရးအစီအစဥ္မ်ား 

ဉီးစားေပး (၁) ႏွင့္ ဆက္စပ္၍ CERP ကို ၾကည့္လ်င္ မည္မၽွလုံေလာက္မႈရွိသည္ကို သုံးသပ္၍ မရပါ။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ ေဈးဝယ္စာရင္းကဲ့သို႔ လုပ္ေဆာင္မည့္ အခ်က္မ်ားကို ေရးခ်ထားကာ ဉီးစားေပးအဆင့္သတ္မွတ္ထားျခင္းမရွိေနပါ။ ထို႔အျပင္ သုံးစြဲမည့္ ေငြပမာဏလည္း မေဖာ္ျပပါ။ အစိုးရ၏ “မည္သူတစ္ဉီးတစ္ေယာက္ကိုမွ ခ်န္လွပ္မထားေရး (no one left behind)”ေပၚလစီႏွင့္ ဆန႔္က်င္ကာ CERP တြင္ တိုင္းရင္းသားက်န္းမာေရးအဖြဲ႕အစည္းမ်ားႏွင့္ မည္ကဲ့သို႔ ညႇိႏွိုင္းေဆာင္ရြက္မည္၊ ပံ့ပိုးသြားမည္ကို မေဖာ္ျပထားပါ။ ထိုအဖြဲ႕အစည္းမ်ားသည္ ပဋိပကၡဒဏ္ခံေဒသမ်ား ႏွင့္ အစိုးရထိန္းခ်ဳပ္မႈေအာက္ မရွိေသာေဒသမ်ားတြင္ေနထိုင္ေသာ လူဉီးေရအေျမာက္အျမားကို ဆယ္စုႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ေစာင့္ေရွာက္မႈ ေပးေနေသာ ေရွ႕တန္းက်န္းမာေရးလုပ္သားမ်ားျဖစ္ပါသည္။

ထို႔အျပင္ လုပ္ေဆာင္မည့္စာရင္းတြင္ Covid-19 ျပန႔္ႏွံ့မႈကို ကာကြယ္နိုင္သည့္ အလြန္အေရးႀကီးသည့္ ျပည္သူ႔က်န္းမာေရး ေဆာင္ရြက္ခ်က္တစ္ခုမပါဝင္ေနပါ။ ယင္းမွာ လြတ္လပ္စြာ လြယ္ကူစြာ သတင္းရယူနိုင္ခြင့္ ျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အင္တာနက္လိုင္းမ်ားျဖတ္ေတာက္ျခင္း၊ တိုင္းရင္းသား သတင္းဝက္ဆိုက္ဒ္မ်ား ပိတ္ပင္ထားျခင္းမ်ားကို ရခိုင္ျပည္နယ္ႏွင့္ ခ်င္းျပည္နယ္အတြင္းတြင္ လုံျခဳံေရး အေၾကာင္းျပက ေဆာင္ရြက္ထားမႈမ်ားကို ခ်က္ျခင္း ႐ုတ္သိမ္းသင့္ပါသည္။ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ား လြတ္လပ္စြာ စီးဆင္းနိုင္ရန္အတြက္ သတင္းမီဒီယာသမားမ်ားကို ရာဇဝတ္မႈ ဉပေဒမ်ားႏွင့္ အျခား ဖိႏွိပ္သည့္ ဉပေဒမ်ားျဖင့္ တရားစြဲအေရးယူမႈ မျပဳရန္ လိုအပ္ပါသည္။

ဉီးစားေပး (၂) - ခ်က္ျခင္းေဆာင္ရြက္ရမည့္ ကုစားမႈအစီအစဥ္မ်ား

ဉီးစားေပး (၂) ႏွင့္ ပတ္သက္လ်င္ ေျဖဆိုေပးရမည့္ ေမးခြန္းမ်ားစြာရွိပါသည္။ ခ်က္ျခင္းကုစားမႈအေန ျဖင့္ေဆာင္ရြက္ေနသည့္ ျပန္ဆပ္ရန္မလိုေသာ ေငြေၾကးႏွင့္ ပစၥည္းပံ့ပိုးမႈမ်ား ျပဳလုပ္ရန္အတြက္ အေထာက္အပံ့ေပးရမည့္ လက္ေတြ႕က်ေသာ လူဉီးေရ စာရင္းလိုအပ္ပါသည္။ လူေပါင္းအေျမာက္အျမား သည္ ယခုကပ္ေရာဂါေၾကာင့္ ၎တို႔၏ အသက္ေမြးဝမ္းေၾကာင္း သို႔မဟုတ္ အလုပ္အကိုင္မ်ား ဆုံးရႈံးခဲ့ၿပီး ျဖစ္ပါသည္။ ထိုလူဉီးေရပမာဏမွာ တစ္နိုင္ငံလုံးရွိလုပ္သားဉီးေရ၏ ၅၀ ရာခိုင္ႏႈန္းအထိ ရွိနိုင္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အလြန္ဆင္းရဲေသာမိသားစုမ်ား ႏွင့္ ေနရပ္စြန႔္ခြာဒုကၡသည္မ်ား အျပင္ အေရးေပၚ အကူအညီလိုအပ္ေနေသာ လူဉီးေရသည္ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းအတြင္းတြင္ အေျမာက္အမ်ား ရွိေနပါသည္။

ကူညီရမည့္သူမ်ားတြင္ တ႐ုတ္၊ ထိုင္း ႏွင့္အျခား နိုင္ငံအသီးသီးမွ ျပန္ဝင္ေရာက္လာေသာ ေရႊ႕ေျပာင္း လုပ္သားမ်ားကိုလည္း ထည့္သြင္းရမည္ျဖစ္သည္။ ၎တို႔သည္ လြန္ခဲ့ေသာ ကာလမ်ားမွပင္ ျမန္မာျပည္ရွိ မိသားစုမ်ားထံ ဝင္ေငြမ်ားလႊဲေပးကာ စားဝတ္ေနေရးအတြက္ ေထာက္ပံ့ေပးခဲ့ၾကပါသည္။ အိုင္အိုအမ္ျမန္မာ၏ ခန႔္မွန္းခ်က္အရ မတ္လေနာက္ဆုံးတပတ္မွ ေမလ အထိတိုင္ေအာင္ ေရႊ႕ေျပာင္းလုပ္သားေပါင္း ၇ ေသာင္းခန႔္ ျပန္ေရာက္ခဲ့ပါသည္။ သို႔ေသာ္ ထိုခန႔္မွန္းသည့္ ပမာဏထက္ေက်ာ္လြန္ကာ ျပန္ဝင္လာသည့္ လူဉီးေရမွာမ်ားျပားနိုင္ပါသည္။ အထူးသျဖင့္ ထိုင္း ႏွင့္ တ႐ုတ္နိုင္ငံမွ ေရႊ႕ေျပာင္းလုပ္သားမ်ားအေနျဖင့္ တရားဝင္ဂိတ္ေပါက္မွမဟုတ္ပဲ အျခား နည္းလမ္းမ်ားျဖင့္ ျပန္ဝင္လာနိုင္ေသာေၾကာင့္ျဖစ္ပါသည္။ ထို႔အျပင္ အျခားနိုင္ငံမ်ားတြင္ အေၾကာင္းအမ်ိဳးမ်ိဳးေၾကာင့္ ေသာင္တင္ေနေရေသာ အလုပ္သမားမ်ားကိုလည္း ကူညီေပးသင့္ပါသည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ၎တို႔ေနထိုင္ေသာ အိမ္ရွင္နိုင္ငံမ်ားမွ ကူညီမႈရရွိရန္မျဖစ္နိုင္ကာ စားဝတ္ေနေရး အလြန္ဒုကၡေရာက္လာ နိုင္ေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။

အေရးေပၚေငြေၾကးပံ့ပိုးမႈကိုၾကည့္လ်င္ ေငြေၾကးေထာက္ပံ့ေသာ ပထမအႀကိမ္တြင္ အိမ္ေထာင္စု တစ္ခုကို က်ပ္ေငြ ၃ေသာင္းမွ ၄ေသာင္း ေထာက္ပံ့ခဲ့သည္ကို ေတြ႕ရသည္။ ထိုပမာဏကိုၾကည့္လ်င္ ဆင္းရဲမြဲေတမႈမ်ဥ္းေၾကာင္း (poverty line)ဟုသတ္မွတ္ထားေသာ လူတစ္ေယာက္လ်င္ အနိမ့္ဆုံး တစ္ေန႔ဝင္ေငြ က်ပ္ ၁၅၉၀ ႏွင့္တြက္လ်င္ပင္ နည္းပါးေနေသးသည္ကို ေတြ႕ရပါသည္။ ေငြေၾကးေထာက္ပံ့မႈ အတြက္ အားလုံးအဆင္ေျပသြားေစနိုင္မည့္ ေမွာ္ကိန္းဂဏန္း မရွိေသာ္လည္း အစိုးရေနျဖင့္ မည္သည့္ စံႏႈန္းမ်ားအေပၚ အေျချပဳကာ တြက္ခ်က္ထားသည္ကို ရွင္းလင္းသင့္ပါသည္။ အျခားအေရးႀကီး ေမးခြန္းမ်ားေျဖဆိုရန္ရွိပါေသးသည္။ ဉပမာ - အိမ္ေထာင္စုတစ္ခုတြင္ ရွိေသာလူအေရအတြက္ အေပၚ အေျခခံကာတြက္ပါသလား? ဘယ္သူက ေငြေၾကးေထာက္ပံ့မႈ ခံစားခြင့္ရွိသည္၊ မရွိသည္ဟု သတ္မွတ္ခ်က္မ်ားရွိပါသလား? ထို႔အျပင္ အစိုးရအေနျဖင့္ ယခုကဲ့သို႔ ေငြေၾကးေထာက္ပံ့မႈ ဘယ္ႏွစ္ ႀကိမ္ျပဳလုပ္မည္ဟု အသိေပးျခင္းလည္းမရွိေနပါ။ ကုစားမႈအစီအစဥ္မ်ားသည္ အလြန္ထိခိုက္လြယ္ကာ လိုအပ္မႈရွိေသာသူမ်ားထံေရာက္ရွိရန္အလြန္အေရးႀကီးပါသည္။

ဉီးစားေပး (၃) - စီးပြားေရးအစီအစဥ္မ်ား

ဉီးစားေပး (၃) ႏွင့္ ဆက္စပ္၍ အဆိုျပဳထားေသာ လၽွပ္စစ္ဓာတ္အားခေလၽွာ့ခ်ျခင္း သို႔မဟုတ္ ကင္းလြတ္ခြင့္ေပးျခင္းတို႔ကို လူေနအိမ္မ်ား ႏွင့္ အေသးစား၊အလတ္စားလုပ္ငန္းခြင္မ်ားအတြက္သာ ျဖစ္သင့္ကာ ေဈးဝယ္စင္တာမ်ား၊ အႀကီးစားစက္႐ုံမ်ား၊ စိုက္ပ်ိဳးေရးႏွင့္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းႀကီးမ်ား၊ အထူးစီးပြားေရးဇုန္မ်ားတြင္ရွိေသာ စက္႐ုံမ်ားခံစားခြင့္မရွိသင့္ပါ။ ေကာ္ပိုရိတ္အခြန္ႏွင့္ ကုန္သြယ္ခြန္တို႔ကို ေရႊ႕ဆိုင္းေပးရန္အဆိုျပဳထားေသာ္လည္း ၎ခံစားခြင္းတို႔အား အေသးစား အလတ္စားလုပ္ငန္းမ်ား အတြက္သာ ခြင့္ျပဳသင့္ပါသည္။ 

နိုင္ငံလုပ္သားဉီးေရ၏ ၇၀ရာခိုင္ႏႈန္းခန႔္အေနျဖင့္ စိုက္ပ်ိဳးေရးက႑တြင္ရွိေနေသာေၾကာင့္ ဆင္းရဲေသာ ေတာင္သူမ်ား ႏွင့္ ေက်းလက္ေဒသစီးပြားေရးအတြက္ အထူးဂ႐ုျပဳရမည္ျဖစ္သည္။ ေျမလြတ္ ေျမလပ္ ေျမရိုင္းစီမံခန႔္ခြဲမႈဥပေဒ သို႔မဟုတ္ ေျမသိမ္းဆည္းျခင္း၊ ျပန္လည္ေနရာခ်ထားျခင္း ႏွင့္ ျပန္လည္ထူေထာင္ျခင္းဆိုင္ရာဉပေဒမ်ားအရ ေျမယာမွတ္ပုံတင္ျခင္း ေျမသိမ္းျခင္းတို႔အား အကန႔္အသတ္မရွိ ရပ္တန႔္ထားရမည္ျဖစ္သည္။ ျပည္သူမ်ားစုေဝးျခင္းကို ကန႔္သတ္ထားမႈမ်ား ရွိေနေသာအခ်ိန္တြင္ ျမန္မာနိုင္ငံ၏ ေရေၿမ ႏွင့္ ေဂဟစနစ္တစ္မ်ိဳးမ်ိဳးကိုအသုံးခ်၍ စီးပြားေရး ရင္းႏွီးျမႇုပ္ႏွံမႈျပဳရန္အတြက္ ျပင္ဆင္ေနမႈမ်ား၊ ေဆာင္ရြက္ေနမႈမ်ားကို ရပ္တန႔္ရမည္ျဖစ္သည္။ ေတာင္သူမ်ားမွ ျပန္လည္ေပးဆပ္ရန္ က်န္ရွိေနေသာ စိုက္ပ်ိဳးစရိတ္ေခ်းေငြမ်ားကို ဆိုင္းငံ့ေပးရမည္ျဖစ္ကာ စစ္ေဘးစစ္ဒဏ္ခံေနရေသာေဒသမ်ား ႏွင့္ စီးပြားေရးၾကပ္တည္းမႈၾကဳံေတြ႕ေနေသာေဒသမ်ားရွိ ေတာင္သူမ်ား၏ နိုင္ငံေတာ္ထံမွ ရယူထားေသာ စိုက္စရိတ္ ေခ်းေငြမ်ားကို ႁခြင္းခ်က္မရွိ ေလၽွာ္ေပးရမည္ျဖစ္ သည္။ 

နိုင္ငံေတာ္ဘတ္ဂ်က္အခ်ိဳ႕ကို Covid-19 ရံပုံေငြသို႔ ေရႊ႕မည့္ အဆိုျပဳခ်က္ႏွင့္ဆက္စပ္၍ ဝန္ႀကီးဌာနအားလုံး၏ ခြဲတမ္းဘတ္ဂ်က္မွ ၁၀ရာခိုင္ႏႈန္း အားလုံးတန္းတူေလၽွာ့ခ်မည့္အစီအစဥ္မွာ တရားမၽွတမႈမရွိေနပါ။ ဌာနတစ္ခုျခင္းစီ၏ လိုအပ္ခ်က္မ်ားမွာ မတူညီပဲ အခ်ိဳ႕ဝန္ႀကီးဌာနမ်ားသည္ Covid-19 အႏၲရာယ္မွ ကာကြယ္ရန္အလြန္အေရးပါေသာ တာဝန္မ်ားယူထားေနရေသာ္လည္း ရံပုံေငြလုံေလာက္စြာ မရွိေနသည္ကို ေတြ႕ရပါသည္။ ဉပမာအားျဖင့္ က်န္းမာေရးႏွင့္ အားကစားဝန္ႀကီးဌာနႏွင့္ ပညာေရးဝန္ႀကီး ဌာနကို ဆိုလိုပါသည္။ အႀကံျပဳလိုသည္မွာ ဘတ္ဂ်က္ေလၽွာ့ခ်မႈအား ျပည္သူ႔က်န္းမာေရးဝန္ေဆာင္မႈ ေပးရန္အတြက္ မည္မၽွလိုအပ္သည္အေပၚမူတည္ကာ အမ်ိဳးအစား ၃မ်ိဳး သတ္မွတ္နိုင္ပါသည္။

တပ္မေတာ္ႏွင့္ ကာကြယ္ေရးအသုံးစရိတ္၏ ဘတ္ဂ်က္ကို ၂၅ ရာခိုင္ႏႈန္းအထိေလၽွာ့ခ်နိုင္ကာ အျခား ဝန္ႀကီးဌာမ်ား၏ဘတ္ဂ်က္အား ၁၀ ရာခိုင္ႏႈန္း ႏွင့္ က်န္းမာေရး၊ ပညာေရး၊ အလုပ္သမား၊ လူဝင္မႈႀကီးၾကပ္ေရးႏွင့္ ျပည္သူ႔အင္အားဝန္ႀကီးဌာနမ်ားႏွင့္ Covid-19 ကူးစက္ကာကြယ္ထိန္းခ်ဳပ္မႈတြင္ ေရွ႕တန္းမွ ပါဝင္ေနေသာ အျခားဌာနမ်ားအတြက္ ေလၽွာ့ခ်ျခင္း မျပဳလုပ္သင့္ပါ။ စစ္တပ္၏ဘတ္ဂ်က္အား ၂၅ ရာခိုင္ႏႈန္းေလၽွာ့ခ်ျခင္းျဖင့္ ေဒၚလာ သန္း ၅၅၀ ခန႔္ ထြက္လာနိုင္ေသာေၾကာင့္ အစိုးရအေနျဖင့္ အျခားနိုင္ငံမ်ားမွ ေခ်းေငြယူရေသာ ဝန္သက္သာနိုင္ပါမည္။ ထိုမွတဆင့္ တိုင္းရင္းသား လူမ်ိဳးအားလုံး ပါဝင္သည့္ တစ္နိုင္ငံလုံးအတိုင္းအတာျဖင့္ အပစ္အခတ္ရပ္စဲကာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး အက်ိဳးအျမတ္ခ်က္ျခင္း ခံစားနိုင္မည္ျဖစ္သည္။ ကာလၾကာရွည္ခဲ့ၿပီျဖစ္ေသာ နိုင္ငံတြင္းပဋိပကၡေၾကာင့္ တပ္မေတာ္၏ ဘတ္ဂ်က္ အမ်ားစု ကုန္က်ခဲ့ၿပီျဖစ္သည္။ CERP ေအာက္တြင္ အမ်ားအက်ိဳးျပဳမည့္ စီမံကိန္းမ်ားကို အလ်င္အျမန္ ေဆာင္ရြက္မည္ဟုေဖာ္ျပထားပါသည္။ အႀကံျပဳလိုသည္မွာ ယခုအခ်ိန္တြင္စတင္ေဆာင္ရြက္မည့္ အစီအစဥ္မ်ားမွာ အျငင္းပြားဖြယ္ရာမရွိေသာ လမ္းတည္ေဆာက္ျခင္းႏွင့္ အျခားအေျခခံအေဆာက္အအုံ စီမံကိန္းမ်ားသာေဆာင္ရြက္သင့္ကာ အလုပ္လက္မဲ့မ်ားႏွင့္ ျပန္ေရာက္ရွိလာေသာ ေရႊ႕ေျပာင္းလုပ္သားမ်ား အတြက္ အလုပ္ေပးနိုင္ရန္ ရည္ရြယ္သင့္ပါသည္။ ထိုစီမံကိန္းမ်ားတြင္ အႀကီးစားေရအားလၽွပ္စစ္ စီမံကိန္းမ်ား၊ JICA မွ အဆိုျပဳထားေသာ “သန႔္စင္ေက်ာက္မီးေသြး” ဓာတ္အားစက္႐ုံ ႏွင့္ အျခား အျငင္းပြားဖြယ္ရာျဖစ္ေသာ ပိုးလမ္းမစီမံကိန္းႏွင့္ ဆက္စပ္ေနေသာ စီမံကိန္းမ်ားမပါဝင္သင့္ပါ။ ၎တို႔မွာ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕သစ္စီမံကိန္း၊ မူဆယ္-မႏၲေလး ရထားလမ္းစီမံကိန္း ႏွင့္ ေက်ာက္ျဖဴအထူးစီးပြားေရးဇုံ စသည္တို႔ အပါအဝင္ျဖစ္သည္။ သဘာဝ ပတ္ဝန္းက်င္ထိခိုက္မႈမ်ားႏွင့္ ေဒသခံျပည္သူမ်ားကို ထိခိုက္နစ္နာေစေသာ သတၱဳတူးေဖာ္မႈမ်ား၊ တူးေဖာ္ရန္ ခြင့္ျပဳခ်ထားေပးမႈမ်ား၊ စမ္းသပ္ တူးေဖာ္ျခင္းမ်ား၊ ေရကာတာ တည္ေဆာက္မည့္ စီမံကိန္းမ်ား၊ ေရအား လၽွပ္စစ္ထုတ္ယူမည့္ စီမံကိန္းမ်ား၊ စြမ္းအင္ဆိုင္ရာ စီမံကိန္းမ်ားအားလုံးကို ရပ္ဆိုင္းထားရမည္ ျဖစ္သည္။ ျပည္သူလူထုမွ စုေဝးတိုင္ပင္ကာ ဆန္းစစ္နိုင္ျခင္း ေစာင့္ၾကပ္ၾကည့္ရႈနိုင္ျခင္း မရွိသည့္အတြက္ ယခုအခ်ိန္တြင္ ရပ္တန႔္ထားရန္ အလြန္လိုအပ္ပါသည္။ ယခုကဲ့သို႔ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာအၾကပ္အတည္း ကာလတြင္ အစိုးရအေနျဖင့္ အေရးေပၚဘ႑ာေရး လိုအပ္ခ်က္အေပၚ အေၾကာင္းျပကာ ေငြေခ်းသည့္အဖြဲ႕အစည္းမ်ားမွ ေမးခြန္းထုတ္ဖြယ္ရာျဖစ္ေနေသာ စီမံကိန္းမ်ားကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ခြင့္ျပဳရန္ ႀကိဳးပမ္းမႈမ်ားကို ခြင့္ျပဳရန္မသင့္ပါ။

ဉီးစားေပး (၃) တြင္ မေဖာ္ျပထားေသာလုပ္ေဆာင္ခ်က္တစ္ခုအား မီးေမွာင္းထိုးျပလိုပါသည္။ ျပင္ပ ေခ်းေငြထုတ္ေပးေသာသူမ်ားထံမွ သက္သာမႈရယူနိုင္ရန္ျဖစ္သည္။ ျမန္မာအစိုးရအေနျဖင့္ ေခ်းေငြ ထုတ္ေပးသူမ်ားအား ေခ်းေငြမ်ားေလၽွာ္ေပးေစျခင္း သို႔မဟုတ္ ျပန္လည္ေပးဆပ္ရမည့္ ပမာဏကို ေလၽွာ့ခ်ေပးျခင္း စသည္တို႔ကို ေတာင္းဆိုရမည္ျဖစ္ကာ ထိုမွ ထြက္လာမည့္ ေငြပမာဏအား CERP အတြက္ အသုံးျပဳနိုင္မည္ျဖစ္သည္။ 

ထို႔အျပင္ ဉီးစားေပး (၃) ေအာက္တြင္ အထူးရံပုံေငြတစ္ခုတည္ေထာင္ကာ ၿမိဳ႕မ်ားအနီးတြင္ရွိေသာ စိုက္ပ်ိဳးေရးလုပ္ငန္းအေသးစားမ်ားကို ေထာက္ပံ့ကာ အၾကပ္အတည္းကာလတြင္ ရပ္တန႔္သြားခဲ့ေသာ နိုင္ငံတကာစားေသာက္ကုန္သြယ္မႈ၏ ဟာကြက္ကို ျဖည့္ဆည္းနိုင္မည္ျဖစ္သည္။ အစိုးရအေနျဖင့္ ထိုေတာင္သူငယ္မ်ားထံမွ ထုတ္ကုန္မ်ား အနီးအနားရွိၿမိဳ႕မ်ားထံသို႔ ေရာက္ရွိနိုင္ရန္ ေထာက္ပံ့ေပးရမည္ ျဖစ္သည္။

အဆိုျပဳထားေသာေပၚလစီမ်ားထိေရာက္နိုင္ေစရန္အတြက္ ၿမိဳ႕မ်ားအတြင္း ႏွင့္ အနီးအနားရွိ ရပ္ရြာ အေျချပဳစိုက္ခင္းမ်ားအား ေထာက္ပံ့ေပးသင့္သည္။ ထို႔အျပင္ ေဒသေဈးမ်ား၊ အစားအေသာက္ထုတ္လုပ္မႈမ်ား၊ စားေသာက္ဆိုင္မ်ား၊ ေဈးသည္မ်ား၊ ရပ္ကြက္ဆိုင္မ်ား စသည္တို႔ကို တစ္နိုင္ငံလုံးအတိုင္းအတာျဖင့္ ေထာက္ပံ့သင့္သည္။ ၎တို႔မွာ စိုက္ပ်ိဳးေရးျပင္ပက႑တြင္ လုပ္ကိုင္ေနေသာသူမ်ားအတြက္ အထူးသျဖင့္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားအတြက္ အေရးပါလွပါသည္။ ေဒသတြင္း အစားေသာက္စနစ္လည္ပတ္ရန္အတြက္လည္း အေရးပါေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ ထိုကဲ့သို႔ ၿမိဳ႕ျပ-ေက်းလက္ ဆက္ႏြယ္မႈမ်ား တည္ေဆာက္ကာ အလုပ္အကိုင္မ်ား၊ စီးပြားေရးအခြင့္အလမ္းမ်ား ဖန္တီးေပးျခင္းအားျဖင့္ အစိုးရ၏ အေရးေပၚေထာက္ပံ့ေရး အစီအစဥ္အေပၚတြင္ မွီခိုရမည့္ အလုပ္သမား ႏွင့္ ေတာင္သူ အေရအတြက္အား ေလၽွာ့ခ်နိုင္ပါသည္။

ဉီးစားေပး (၄) - အေရးေပၚကူညီေထာက္ပံ့မႈႏွင့္ ခ်ိတ္ဆက္ျခင္း

စိုက္ခင္းမ်ားႏွင့္ ၿမိဳ႕မ်ားအား ပို၍ခ်ိတ္ဆက္ေပးျခင္းသည္ ဉီးစားေပး (၄) ႏွင့္ ဆက္စပ္ပါသည္။ ထိုမွတဆင့္ ယခု အေရးေပၚေဆာင္ရြက္ခ်က္မ်ားအေနျဖင့္ “အသစ္ျဖစ္လာမည့္ ပုံမွန္အေျခအေန”တြင္ ဖြံ့ၿဖိဳးေရးဗ်ဴဟာ၏ အဓိကအစိတ္အပိုင္းမ်ား ျဖစ္လာနိုင္ပါသည္။ 

ေတာင္သူငယ္မ်ားအား ကမၻာ့စားနပ္ရိကၡာစနစ္မ်ားႏွင့္ ခ်ိတ္ဆက္ျခင္းသည္ စားနပ္ရိကၡာႏွင့္ စိုက္ပ်ိဳးေရးအဖြဲ႕ ႀကီး (FAO)ႏွင့္ အာရွဖြံ့ၿဖိဳးေရးဘဏ္ (ADB) မွ အဆိုျပဳေသာ စိုက္ပ်ိဳးေရးမဟာဗ်ဴဟာျဖစ္ပါသည္။ ကပ္ေဘး ေၾကာင့္ လက္ရွိစနစ္သည္မည္မၽွ ထိလြယ္ရွလြယ္ျဖစ္သည္ကို ေဖာ္ျပခဲ့ၿပီးျဖစ္ကာ တစ္ေနရာတြင္ ျပတ္ေတာက္မႈမ်ားရွိပါက စားနပ္ရိကၡာလက္လွမ္းမွီမႈအားထိခိုက္နိုင္ကာ ငတ္မြတ္မႈျဖစ္လာနိုင္သည္။ ၿမိဳ႕ျပေနရာမ်ားႏွင့္ ဆက္စပ္ေက်းလက္ေဒသႏွစ္ခုၾကား ထုတ္လုပ္မႈႏွင့္ စားသုံးမႈအား ပိုမိုနီးကပ္စြာ ခ်ိတ္ဆက္မႈ ေဆာင္ရြက္ျခင္းသည္ ယာယီအတြက္သာမဟုတ္ပဲ ေရရွည္ေဆာင္ရြက္ရမည္ျဖစ္သည္။

ထိုနည္းတူ Covid-19 အေနျဖင့္ အထူးစီးပြားေရးဇုံမ်ားသည္ ကမၻာ့စက္မႈထုတ္လုပ္ေရးကြင္းဆက္ ထိခိုက္ပါက လည္ပတ္မႈရပ္တန႔္သြားနိုင္သည္ကို ျပသခဲ့ၿပီျဖစ္သည္။ အက်ိဳးဆက္မွာ အသက္ေမြးဝမ္းေၾကာင္း၊ အလုပ္အကိုင္မ်ားဆုံးရႈံးျခင္း ႏွင့္ ကုမၸဏီမ်ားေဒဝါလီခံျခင္းတို႔ျဖစ္လာပါသည္။ Lock down ေဆာင္ရြက္ျခင္းေၾကာင့္ တ႐ုတ္နိုင္ငံရွိစက္႐ုံမ်ားအေနျဖင့္ ထုတ္လုပ္မႈရပ္တန႔္သြားေသာအခါ ကမၻာတစ္ဝန္းရွိ ေကာ္ပိုရိတ္ကြင္းဆက္တစ္ခုလုံး၏ ကုန္ထုတ္လုပ္မႈလည္းရပ္တန႔္သြားခဲ့ရကာ ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာေသာ အလုပ္သမားမ်ား အလုပ္ထုတ္ခံခဲ့ရပါသည္။

ထိုကဲ့သို႔ေသာအက်ိဳးဆက္မ်ားေၾကာင့္ ျမန္မာနိုင္ငံအေနျဖင့္ ပို႔ကုန္ဉီးတည္ျခင္းထက္ ျပည္တြင္းအတြက္ ဉီးတည္ေသာလုပ္ငန္းမ်ားတည္ေထာင္သင့္ပါသည္။ ဉပမာအားျဖင့္ ေအာ္ဂဲနစ္စိုက္ပ်ိဳးေရး သို႔မဟုတ္ သဘာဝေဂဟစနစ္ႏွင့္ေလ်ာ္ညီေသာစိုက္ပ်ိဳးေရးလုပ္ေဆာင္ေနေသာ စိုက္ပ်ိဳးခင္းမ်ားအတြက္ အေသးစား အလတ္စားလုပ္ငန္းမ်ား၊ အစုဖြဲ႕မ်ားအေနျဖင့္ လိုအပ္ေသာသြင္းအားစုမ်ား ပံ့ပိုးေပးနိုင္သည္။ ထို႔အတူ ျပန္လည္ျပည့္ၿဖိဳးျမဲ စြမ္းအင္ထုတ္လုပ္ျခင္း (ဘိုင္အိုဂတ္စ္ ႏွင့္ ေနစြမ္းအင္ အသုံးျပဳကာ)အား အေသးစားလုပ္ငန္းမ်ားမွ ေဆာင္ရြက္နိုင္ကာ ျပန္လည္ျပည့္ၿဖိဳးျမဲစြမ္းအင္ထုတ္နိုင္ေသာပစၥည္းမ်ား ထုတ္လုပ္နိုင္ပါသည္။ ထိုသို႔ေဆာင္ရြက္ကာ အလြန္ကုန္က်စရိတ္မ်ားေသာ ဗဟိုခ်ဳပ္ကိုင္မႈေအာက္ရွိ လၽွပ္စစ္ထုတ္လုပ္သည့္စနစ္မ်ားအေပၚ မွီခိုရျခင္းမွ ေလၽွာ့ခ်နိုင္သည္။

အက်ပ္အတည္းကို အလကားမျဖစ္ေစနဲ႔

ကမၻာ့တန္ဖိုးကြင္းဆက္ သို႔မဟုတ္ ကုန္ထုတ္လုပ္မႈကြင္းဆက္ပုံစံတို႔မွာ အလုပ္မျဖစ္ေတာ့ေၾကာင္း Covid-19 မွ ရွင္းလင္းစြာျပသခဲ့ပါသည္။ အာဆီယံအတြင္းရွိ အျခားနိုင္ငံမ်ားကဲ့သို႔ ထိုစီးပြားေရးပုံစံမ်ားသို႔ အလုံးစုံဝင္ေရာက္ျခင္း မရွိေသးေသာ ျမန္မာနိုင္ငံအေနျဖင့္ ထိုလမ္းေၾကာင္းမ်ားကို ယခုကတည္းမွ ေက်ာခိုင္းကာ ျပည္တြင္းဉီးတည္ေသာ စက္မႈလုပ္ငန္းႏွင့္ စိုက္ပ်ိဳးထုတ္လုပ္ျခင္းမ်ားေဆာင္ရြက္ရန္ နည္းဗ်ဴဟာမ်ားကို တီထြင္နိုင္ပါသည္။ ပညာရွင္တစ္ဉီး၏ စကားအား အသုံးျပဳရလ်င္ ျမန္မာနိုင္ငံရွိ ျပည္သူမ်ားအေနျဖင့္ အက်ပ္အတည္းကို အလကား မျဖစ္ေစသင့္ပါ။ 

ေဒါက္တာ ဝယ္ဒန္ဘယ္လိုသည္ ဘင္ဟမ္တန္ရွိ နယူးေယာက္ျပည္နယ္တကၠသိုလ္တြင္ လူမႈေဗဒဌာနတြင္ ပါေမာကၡအျဖစ္ တာဝန္ယူထားၿပီး ဘန္ေကာက္အေျခစိုက္ Focus on the Global တြင္ ဉီးေဆာင္ေလ့လာသုံးသပ္သူပညာရွင္တစ္ဉီးလည္းျဖစ္သည္။ Doi Ra Lakhyen, Jenny Franco, Pietje Vervest, Tom Kramer တို႔သည္ Transnational Institute ၏ ဝန္ထမ္းမ်ားျဖစ္ပါသည္။